Khi đọc phần mục tiêu kỹ năng trong một số tài liệu giảng dạy môn toán, tôi thấy tác giả viết: “Biết cách tìm tọa độ giao điểm”1 , “Biết cách giải một số bài toán đơn giản”2 , “Biết cách xét tính đồng biến, nghịch biến của hàm số”3 . Tôi nghĩ đó là một sự nhầm lẫn, những mục tiêu đó không thể nằm ở phần kỹ năng, chúng phải nằm ở phần kiến thức. Tại sao?
Hình chụp trang 22 của cuốn sách “Chuẩn kiến thức kỹ năng môn Toán 12, Bộ Giáo dục và đào tạo, 2009”
Trước tiên, chúng ta cần làm sáng tỏ và phân biệt vài thuật ngữ.
1. Kiến thức và kỹ năng
Kiến thức là gì? Đó là “Thông tin được chứa trong não của một người và người khác không thể quan sát được”. Các thông tin này có thể bao gồm: Sự kiện; khái niệm; định lý; quy trình; phương pháp; v.v…
Còn kỹ năng là gì? Đó là “Hoạt động thực hiện bởi một người và người khác có thể quan sát được”. Có kỹ năng về việc gì đó tức là “làm được” việc đấy.
2. Tri thức phương pháp
Theo lí luận phương pháp dạy học, người ta chia kiến thức ra làm các dạng:4
* Tri thức sự vật: Những hiểu biết về hiện thực khách quan mà con người đã tích lũy được. Trong môn toán đó là: khái niệm, định lí, có khi là một yếu tố lịch sử.
* Tri thức phương pháp: Gồm có hai loại, phương pháp có tính chất thuật toán và phương pháp có tính chất tìm đoán.
* Tri thức chuẩn: Những kiến thức có liên quan đến chuẩn mực đạo đức.
* Tri thức giá trị: Có nội dung là những mệnh đề đánh giá.
Trong những dạng tri thức trên thì tri thức phương pháp là cơ sở để thực hiện được các hoạt động, kỹ năng. Chẳng hạn, ở đây: “cách tìm tọa độ giao điểm”, “cách giải một số bài toán đơn giản”, “cách xét tính đồng biến, nghịch biến của hàm số” chính là các tri thức phương pháp giúp cho người học có thể “tìm được tọa độ giao điểm”, “giải được một số bài toán đơn giản”, “xét được tính đồng biến, nghịch biến của hàm số”.
Muốn làm, phải biết cách làm
3. Biết cách làm và biết làm
Nhưng chú ý rằng, biết cách làm (có tri thức phương pháp) không đồng nghĩa với biết làm (có kỹ năng). Chẳng hạn, một người có thể rất am hiểu tường tận về lý thuyết nhưng lại không có khả năng thực hành. Và đây chính là điểm dễ gây nhầm lẫn, giữa “biết cách làm” (kiến thức) và “biết làm” (kỹ năng) khi viết mục tiêu.
Như vậy, khi viết “Biết cách tìm tọa độ giao điểm”, “Biết cách giải một số bài toán đơn giản”, “Biết cách xét tính đồng biến, nghịch biến của hàm số” thì đó là những mục tiêu về kiến thức chứ không phải mục tiêu về kỹ năng. Cụ thể hơn thì là mục tiêu về “tri thức phương pháp”.
“Biết cách làm …” là mục tiêu kiến thức, chứ không phải là mục tiêu kỹ năng
4. Biết làm và làm được
Cũng chú ý rằng, biết làm và làm được không hoàn toàn đồng nhất. Khi nói biết làm thì có thể là trước đây đã từng làm được nhưng không có nghĩa là bây giờ vẫn “làm được”. Còn khi nói có kỹ năng thì phải hiểu là “làm được ngay bây giờ”.
- Chuẩn kiến thức kỹ năng môn Toán 10, Bộ Giáo dục và đào tạo, 2009; trang 31 [↩]
- Chuẩn kiến thức kỹ năng môn Toán 11, Bộ Giáo dục và đào tạo, 2009; trang 37 [↩]
- Chuẩn kiến thức kỹ năng môn Toán 12, Bộ Giáo dục và đào tạo, 2009; trang 22 [↩]
- Giáo trình PPDH môn Toán, phần đại cương, Nguyễn Bá Kim, Vũ Dương Thụy, Nhà xuất bản giáo dục, 2000, 87 [↩]